Echte koningsverering kennen we hier niet. Toch wordt in geen enkel land de verjaardag van een koning of koningin zo uitbundig gevierd als in Nederland. Uitgedost in oranje varen we over de grachten, drinken we bier op festivals, eten we oranje tompoezen, verkopen we oude troep van zolder, borrelen we met de buren of doen we lekker helemaal niks.
Koningsdag is echter meer dan spijkerpoepen, feestvieren en koopjes scoren op de vrijmarkt. Waarom zou deze feestdag anders zo populair zijn?
Koningsdag vertelt veel over het Nederlandse volkskarakter. Wil je mensen uit andere landen kennis laten maken met een aantal diepgewortelde Nederlandse kenmerken? Neem hen dan mee naar Koningsdag. Ze zullen van de ene verbazing in de andere vallen.
Vrijmarkt op Koningsdag
Op Koningsdag vieren we onze vrije handel. Nederlanders staan bij mensen uit andere landen en culturen bekend als echte verkopers.
‘Wie gaat er nou in z’n vrije tijd oude troep verkopen op straat? Dat zie je nergens anders’, aldus een Engelsman die ik sprak. En een vrouw uit Letland die hier al een aantal jaar woont, vertelde me: ‘Nederlanders kunnen niet alleen hun producten goed verkopen, maar ook zichzelf.’
Hoewel Koningsdag zodoende niet echt over de koning gaat – we vieren vooral onszelf – wordt er wel dankbaar gebruik gemaakt van zijn portret om van alles en nog wat aan de man te brengen.
Doe maar gewoon
Een koningspaar dat fietst, uitbundig meedoet aan gekke spelletjes en op informele wijze iedereen de hand schudt: in het buitenland kijken mensen er met verbazing naar.
In andere landen, ook in onze buurlanden, is dat ondenkbaar. Daar is de machtsafstand tussen leiders en hun ondergeschikten of onderdanen veel groter. Nederlanders hebben over het algemeen een sterke hang naar vrijheid en gelijkheid. En ze houden niet van hiërarchie en dikdoenerij.
De koning zien we het liefst als one of the guys
De koning zien we liever als one of the guys – doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg! Als je overdrijft of denkt dat je beter bent dan de rest, word je een ‘koppie kleiner gemaakt’. Oók als je manager, premier of koning bent.
Vrijheid en verbinding
Er bestaat geen officieel draaiboek voor Koningsdag en niemand wordt iets opgelegd. Toch zoeken Nederlanders elkaar op en doen ze op 27 april vrijwel allemaal dezelfde dingen.
Dat maakt de Nederlandse Koningsdag tot een uniek fenomeen, waar vanuit het buitenland nog weleens met enige jaloezie naar wordt gekeken. Koningsdag heeft zijn populariteit vooral te danken aan de vrije invulling van de dag, in combinatie met het gevoel van saamhorigheid.
Vrijheid en verbinding dus. Hé, zijn dat niet de kernwaarden waarover Willem-Alexander het in zijn toespraken altijd heeft? Koningsdag lijkt inmiddels de enige nationale traditie te zijn die zelden onderwerp van discussie is. Zou dat dan toch door de koning komen?
Deze column is oorspronkelijk gepubliceerd in 2019.
